Đến nay, để quản lý và tạo điều kiện phát huy vai trò của kiến trúc góp phần phát triển ngành kiến trúc, Nhà nước đã ban hành khoảng 50 văn bản quy định và định hướng cho công tác hành nghề kiến trúc, nhưng lại thiếu cụ thể đối với KTS. Nhiều quy định còn chung chung, chưa phát huy được vai trò của các tổ chức xã hội nghề nghiệp của KTS, trong việc đào tạo, cấp chứng chỉ hành nghề KTS, thanh tra kiểm tra, giám sát. Cần có một tổ chức phối hợp với cơ quan quản lý Nhà nước về kiến trúc xây dựng để làm việc này, đó là Đoàn KTS.
Công trình MHouse, thiết kế: KTS Nguyễn Xuân Minh - Giải Ba Giải thưởng KTQG2008
1. Đoàn KTS có tác dụng tích cực trước hết về phương diện đào tạo vì có người KTS chất lượng mới có nền kiến trúc chất lượng của nước nhà.
Hiện trạng, việc đào tạo KTS nước ta có khoảng 30 cơ sở đào tạo KTS. Hàng năm cho ra trường hàng ngàn KTS nhưng nói chung chất lượng thấp như các cơ sở sản xuất, nghiên cứu đã phản ánh. Lý do có nhiều từ hai phía: Chương trình đào tạo chưa có cải tiến phù hợp với thực tế sản xuất, còn một số môn học vô bổ? Sách giáo khoa cũng cũ kỹ từ hàng chục năm trước chưa có cải tiến mới mẻ. Thày giáo rất thiếu vì hầu hết các tỉnh đều đào tạo KTS, lấy đâu giáo viên cho đủ! Giáo viên giỏi nhiều kinh nghiệm giảng dạy và thực tế thì hiếm hoi, hầu hết lớn tuổi. Đây là lực lượng rất quý giá nhưng không được coi trọng lắm; không tạo điều kiện khai thác ‘tri thức” này. Giáo viên trẻ dù thông minh bao nhiêu cũng thiếu kinh nghiệm giảng dạy và kinh nghiệm thực tế sản xuất, thiết kế.
Các giáo viên giảng dạy kiến trúc cần được đào tạo liên tục, tức là bồi dưỡng thực tế, tham gia sản xuất, tham quan học tập tại các nước tiên tiến. Việc các thày giáo trẻ được tạo điều kiện học cao lên thạc sĩ và tiến sĩ là rất tốt, tuy nhiên cần cho họ đi tham quan thực tập ở nước ngoài để trau dồi kiến thức.
Công việc đào tạo thường xuyên không những chỉ cho giáo viên trong các trường Đại học, Cao đẳng mà rất cần cho tất cả các KTS đã ra trường. Hiện nay chúng ta đã có một lực lượng đáng kể là 2 vạn KTS, trong đó rất nhiều người làm thiết kế sản xuất, không có điều kiện học tập nâng cao; chúng ta phải mở nhiều lớp đào tạo thường xuyên với chuyên đề phong phú để KTS ở khắp nơi có thể tham gia học tập, cập nhật những vấn đề hiện đại. Song song với các chuyên đề này là xuất bản những tập sách nhỏ ngắn gọn về những xu hướng trên thế giới về kiến trúc, kỹ thuật xây dựng, quy hoạch đô thị…
Tất cả những việc trên, Đoàn KTS có thể phối hợp cùng Bộ Xây dựng và các ngành liên quan cùng triển khai.
Mặt thứ hai cần nói đến là sinh viên kiến trúc. Thái độ học tập của sinh viên kiến trúc trong nhiều trường đại học nói chung thiếu tích cực, không nghiêm túc. Đã đến lúc cần rung hồi chuông báo động về thái độ học tập của sinh viên. Tình trạng này chiếm không nhiều, chừng 10% trong một lớp nhưng gây ảnh hưởng xấu đến những sinh viên chăm chỉ, học nghiêm túc.
Làm sao tạo được ngọn lửa say mê nghề nghiệp cho sinh viên đó là nhiệm vụ của thày giáo nhưng cũng là nhiệm vụ chung của gia đình và xã hội. Đoàn KTS bằng các sáng kiến của mình có thể giúp các trường khắc phục tình trạng này qua các hoạt động phối hợp với Hội KTS các địa phương.
Hiện trạng, việc đào tạo KTS nước ta có khoảng 30 cơ sở đào tạo KTS. Hàng năm cho ra trường hàng ngàn KTS nhưng nói chung chất lượng thấp như các cơ sở sản xuất, nghiên cứu đã phản ánh. Lý do có nhiều từ hai phía: Chương trình đào tạo chưa có cải tiến phù hợp với thực tế sản xuất, còn một số môn học vô bổ? Sách giáo khoa cũng cũ kỹ từ hàng chục năm trước chưa có cải tiến mới mẻ. Thày giáo rất thiếu vì hầu hết các tỉnh đều đào tạo KTS, lấy đâu giáo viên cho đủ! Giáo viên giỏi nhiều kinh nghiệm giảng dạy và thực tế thì hiếm hoi, hầu hết lớn tuổi. Đây là lực lượng rất quý giá nhưng không được coi trọng lắm; không tạo điều kiện khai thác ‘tri thức” này. Giáo viên trẻ dù thông minh bao nhiêu cũng thiếu kinh nghiệm giảng dạy và kinh nghiệm thực tế sản xuất, thiết kế.
Các giáo viên giảng dạy kiến trúc cần được đào tạo liên tục, tức là bồi dưỡng thực tế, tham gia sản xuất, tham quan học tập tại các nước tiên tiến. Việc các thày giáo trẻ được tạo điều kiện học cao lên thạc sĩ và tiến sĩ là rất tốt, tuy nhiên cần cho họ đi tham quan thực tập ở nước ngoài để trau dồi kiến thức.
Công việc đào tạo thường xuyên không những chỉ cho giáo viên trong các trường Đại học, Cao đẳng mà rất cần cho tất cả các KTS đã ra trường. Hiện nay chúng ta đã có một lực lượng đáng kể là 2 vạn KTS, trong đó rất nhiều người làm thiết kế sản xuất, không có điều kiện học tập nâng cao; chúng ta phải mở nhiều lớp đào tạo thường xuyên với chuyên đề phong phú để KTS ở khắp nơi có thể tham gia học tập, cập nhật những vấn đề hiện đại. Song song với các chuyên đề này là xuất bản những tập sách nhỏ ngắn gọn về những xu hướng trên thế giới về kiến trúc, kỹ thuật xây dựng, quy hoạch đô thị…
Tất cả những việc trên, Đoàn KTS có thể phối hợp cùng Bộ Xây dựng và các ngành liên quan cùng triển khai.
Mặt thứ hai cần nói đến là sinh viên kiến trúc. Thái độ học tập của sinh viên kiến trúc trong nhiều trường đại học nói chung thiếu tích cực, không nghiêm túc. Đã đến lúc cần rung hồi chuông báo động về thái độ học tập của sinh viên. Tình trạng này chiếm không nhiều, chừng 10% trong một lớp nhưng gây ảnh hưởng xấu đến những sinh viên chăm chỉ, học nghiêm túc.
Làm sao tạo được ngọn lửa say mê nghề nghiệp cho sinh viên đó là nhiệm vụ của thày giáo nhưng cũng là nhiệm vụ chung của gia đình và xã hội. Đoàn KTS bằng các sáng kiến của mình có thể giúp các trường khắc phục tình trạng này qua các hoạt động phối hợp với Hội KTS các địa phương.
Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc tế Hải Phòng - tác giả: KTS Nguyễn Tiến Thuận
2. Trong sản xuất thì tư vấn kiến trúc chưa được pháp luật khẳng định nên còn gặp rất nhiều khó khăn.
Thiết kế phí được quy định rất thấp so với nước ngoài, không đánh giá được đúng mức chất xám trong sáng tạo nghệ thuật mà chỉ tính về các chi phí ngày công, văn phòng phẩm, nguyên vật liệu. Thật là thô sơ và ấu trĩ!
Tư vấn thiết kế nước ngoài đắt hàng chục lần nhưng các chủ đầu tư vẫn mê tín thuê họ thiết kế, họ lại thuê lại KTS Việt Nam làm với giá “nhân công rẻ mạt”. Như vậy là không có sự công bằng. Thực ra ở nước ta chưa có đủ cơ sở pháp luật để quản lý vấn đề tư vấn kiến trúc nước ngoài hành nghề tại Việt Nam. Không những thế còn tạo nhiều kẽ hở tiêu cực và tạo nhiều bất công trong giới KTS.
- Trong các cuộc thi tuyển kiến trúc những năm qua, nhiều giải nhất cuộc thi lại không được xây dựng, đằng sau các cuộc thi luôn có hiện tượng dàn xếp không lành mạnh.
- Về sự bảo hộ quyền tác giả thì Đoàn KTS với Luật hành nghề của mình có thể bảo vệ và bênh vực được quyền lợi tác giả của KTS. Một công trình thiết kế hoàn thành, nhận thiết kế phí xong là tác giả thiết kế không còn quyền gì cả. Công trình bị người sử dụng cơi nới lung tung theo ý muốn làm biến dạng hẳn đi, không nhận ra công trình của mình nữa. Tôi có thiết kế một biệt thự. Cái thú vị là ở tầng hai có một mái vươn ra 4m che một sàn rộng làm nơi sinh hoạt, mái này không hề có cột chống. Nay chủ mới xây tường bịt sân này lại làm thành buồng ngủ, mất cả cái thi vị quan trọng nhất của ý đồ thiết kế. Lại một thí dụ nhỏ nữa: Một quán kem nhỏ cạnh một bờ hồ thơ mộng, tầng hai là một sân rộng, tôi thiết kế một hàng cột ở giữa sân trời trên có sàn cánh chim rộng 5m để che mưa nắng. Quán kem đẹp ở cái mái hình cánh chim rộng chỉ tựa vào một hàng cột giữa, chung quanh thoáng đãng nhìn ra hồ. Sau này người ta thường tưởng con kiến xung quanh làm thành một tầng gác hai che hoàn toàn dãy cột giữa. Còn đâu cái vẻ kiến trúc thanh mảnh trữ tình trước đây ! Một công trình khá lớn là Nhà văn hóa Quận Hai Bà trên đường Bạch Mai đã bị làm thêm trên mái một tầng nhà ở bên phải, phá hoàn toàn kiến trúc đẹp của một công trình văn hóa ! Tất cả những chuyện xảy ra ấy đã xâm phạm thô bạo đến ý tưởng sáng tạo của tác giả. Quyền tác giả ở đâu?
Thiết kế phí được quy định rất thấp so với nước ngoài, không đánh giá được đúng mức chất xám trong sáng tạo nghệ thuật mà chỉ tính về các chi phí ngày công, văn phòng phẩm, nguyên vật liệu. Thật là thô sơ và ấu trĩ!
Tư vấn thiết kế nước ngoài đắt hàng chục lần nhưng các chủ đầu tư vẫn mê tín thuê họ thiết kế, họ lại thuê lại KTS Việt Nam làm với giá “nhân công rẻ mạt”. Như vậy là không có sự công bằng. Thực ra ở nước ta chưa có đủ cơ sở pháp luật để quản lý vấn đề tư vấn kiến trúc nước ngoài hành nghề tại Việt Nam. Không những thế còn tạo nhiều kẽ hở tiêu cực và tạo nhiều bất công trong giới KTS.
- Trong các cuộc thi tuyển kiến trúc những năm qua, nhiều giải nhất cuộc thi lại không được xây dựng, đằng sau các cuộc thi luôn có hiện tượng dàn xếp không lành mạnh.
- Về sự bảo hộ quyền tác giả thì Đoàn KTS với Luật hành nghề của mình có thể bảo vệ và bênh vực được quyền lợi tác giả của KTS. Một công trình thiết kế hoàn thành, nhận thiết kế phí xong là tác giả thiết kế không còn quyền gì cả. Công trình bị người sử dụng cơi nới lung tung theo ý muốn làm biến dạng hẳn đi, không nhận ra công trình của mình nữa. Tôi có thiết kế một biệt thự. Cái thú vị là ở tầng hai có một mái vươn ra 4m che một sàn rộng làm nơi sinh hoạt, mái này không hề có cột chống. Nay chủ mới xây tường bịt sân này lại làm thành buồng ngủ, mất cả cái thi vị quan trọng nhất của ý đồ thiết kế. Lại một thí dụ nhỏ nữa: Một quán kem nhỏ cạnh một bờ hồ thơ mộng, tầng hai là một sân rộng, tôi thiết kế một hàng cột ở giữa sân trời trên có sàn cánh chim rộng 5m để che mưa nắng. Quán kem đẹp ở cái mái hình cánh chim rộng chỉ tựa vào một hàng cột giữa, chung quanh thoáng đãng nhìn ra hồ. Sau này người ta thường tưởng con kiến xung quanh làm thành một tầng gác hai che hoàn toàn dãy cột giữa. Còn đâu cái vẻ kiến trúc thanh mảnh trữ tình trước đây ! Một công trình khá lớn là Nhà văn hóa Quận Hai Bà trên đường Bạch Mai đã bị làm thêm trên mái một tầng nhà ở bên phải, phá hoàn toàn kiến trúc đẹp của một công trình văn hóa ! Tất cả những chuyện xảy ra ấy đã xâm phạm thô bạo đến ý tưởng sáng tạo của tác giả. Quyền tác giả ở đâu?
InterContinental Danang Sun Peninsula Resort
3. Về mặt quản lý thì Nhà nước đã rất quan tâm, đã ban hành khoảng 50 văn bản.
Đây là một khâu quan trọng sẽ khuyến khích sự sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của ngành kiến trúc. Trong quản lý có thưởng và có phạt. Việc khen thưởng 2 năm 1 lần các công trình kiến trúc quy hoạch, ấn phẩm kiến trúc của Hội KTS đã làm nhiều năm nay là rất đáng trân trọng.
Có thưởng thì phải có phạt những đơn vị và cá nhân nào vi phạm quy định hành nghề KTS, vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Từ trước đến nay chỉ mới làm được việc khen thưởng chứ chưa hề phạt ai cả vì thực ra không có cơ sở nào để phạt. Tình trạng thiếu đạo đức đã xảy ra cả trong lĩnh vực sản xuất lẫn đào tạo trong ngành kiến trúc. Vai trò Đoàn KTS cần mạnh tay trong lĩnh vực quản lý để đưa sự phát triển vào nề nếp lành mạnh.
4. Đoàn KTS qua quản lý hoạt động hành nghề KTS sẽ có thể phát hiện được những tài năng để làm nòng cốt cho sự phát triển kiến trúc nước nhà.
Đó là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Đoàn KTS.
Luật hành nghề KTS thật sự cần thiết, là mong mỏi nhiều năm của giới KTS, đến nay có thể gọi là quá muộn, nhưng muộn còn hơn không. Hy vọng Luật sẽ được ban hành, nó sẽ chắp cánh cho ngành kiến trúc phát triển bền vững và sáng tạo đậm đà bản sắc Việt Nam.
Đây là một khâu quan trọng sẽ khuyến khích sự sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của ngành kiến trúc. Trong quản lý có thưởng và có phạt. Việc khen thưởng 2 năm 1 lần các công trình kiến trúc quy hoạch, ấn phẩm kiến trúc của Hội KTS đã làm nhiều năm nay là rất đáng trân trọng.
Có thưởng thì phải có phạt những đơn vị và cá nhân nào vi phạm quy định hành nghề KTS, vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Từ trước đến nay chỉ mới làm được việc khen thưởng chứ chưa hề phạt ai cả vì thực ra không có cơ sở nào để phạt. Tình trạng thiếu đạo đức đã xảy ra cả trong lĩnh vực sản xuất lẫn đào tạo trong ngành kiến trúc. Vai trò Đoàn KTS cần mạnh tay trong lĩnh vực quản lý để đưa sự phát triển vào nề nếp lành mạnh.
4. Đoàn KTS qua quản lý hoạt động hành nghề KTS sẽ có thể phát hiện được những tài năng để làm nòng cốt cho sự phát triển kiến trúc nước nhà.
Đó là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Đoàn KTS.
Luật hành nghề KTS thật sự cần thiết, là mong mỏi nhiều năm của giới KTS, đến nay có thể gọi là quá muộn, nhưng muộn còn hơn không. Hy vọng Luật sẽ được ban hành, nó sẽ chắp cánh cho ngành kiến trúc phát triển bền vững và sáng tạo đậm đà bản sắc Việt Nam.
PGS.TS Tôn Đại
MỜI XEM TIẾP DỰ ÁN KIẾN TRÚC ĐẸP- NGÔI NHÀ XINH - Thiet Ke Kien Truc
(Địa chỉ: 382 D Nam Kỳ Khởi Nghĩa, P 8, Q 3, TP.HCM)
MỜI XEM TIẾP DỰ ÁN KIẾN TRÚC ĐẸP- NGÔI NHÀ XINH - Thiet Ke Kien Truc
(Địa chỉ: 382 D Nam Kỳ Khởi Nghĩa, P 8, Q 3, TP.HCM)
